Kuşkusuz iş makinelerinin çalıştığı her işin kendine özgü zorlukları ve hassasiyetleri var. Ancak mermer ocakları, makinelerin hemen her işi yaptığı ve kapasitelerinin sonuna kadar zorlandığı birer test merkezi olarak dikkat çekiyor. Paletli ekskavatörler ve lastikli yükleyicilerle birlikte son yıllarda belden kırma kaya kamyonları da ocaklarda yaygın olarak kullanılıyor.
İş makinelerinin ocaklardaki işi
Yeni bir ocakta öncelikle mermerin üzerindeki toprak örtüsünün kaldırılması gerekiyor. Sanki bir patates tarlası gibi kayalarla dolu olan bu karışık katmanı sökmek için yüksek koparma gücüne sahip ekskavatörler kullanılıyor. Mermer zarar göreceği için patlatma yapılamıyor; gerektiğinde sert kayalar, üzerine kova yerine kırıcı takılı olan ekskavatörlerle kırılıp ufaltılıyor.
Çıkan hafriyatın ve pasa olarak adlandırılan kırık mermer parçalarının üretim sahasından uzaklaştırılması için kamyonlar kullanılıyor. Bozuk, engellerle dolu ve yüksek eğimli ocak yollarında eskiden kullanılan klasik kamyonların yerini artık belden kırma kaya kamyonları alıyor. Taşıma kapasitesi klasik kamyonlardan çok fazla olmasa da yüksek çekiş gücü, yüksek manevra kabiliyeti, dayanıklılık ve düşük işletme maliyetleri bu araçları vazgeçilmez kılıyor. Yenisi oldukça pahalı olan belden kırma kaya kamyonlarının Türkiye’ye ikinci el olarak getirilebilmesi sektöre avantaj sağlıyor.
Tel veya özel testerelerle kesilen çok büyük mermer kütlelerinin ana karadan ayrılarak devrilmesi için yine ucuna riper olarak adlandırılan özel bir ataşman takılı olan paletli ekskavatörler kullanılıyor. Devrilen kütlenin daha küçük ebatlara bölünmek üzere hazırlanması için lastikli yükleyiciler ve gerektiğinde ekskavatörler birlikte çalışıyorlar. Kesilen mermer bloklarının sevk edilmek üzere stok sahasına taşınması ve kamyona yüklenmesi işlemi lastikli yükleyiciler tarafından yapılıyor. Ayna olarak tabir edilen madenin ön cephesinde oluşan mermer artığı hafriyat, ekskavatör ve yükleyiciler ile kamyonlara yüklenerek temizleniyor.
Paletli ekskavatörler
Mermer ocaklarında kullanılan paletli ekskavatörlerin çalışma ağırlığı 35 ila 70 ton arasında değişiyor. Motor gücü ve hidrolik pompa kapasitesi, gereken sökü gücü ve seri çalışma için önem arz ediyor. Yüksek sökü gücü gerektiği ve yoğun hafriyat yapıldığı için makinelerde güçlendirilmiş kısa bom ve kol seçeneği tercih ediliyor. Kova, hidrolik kırıcı ve riper ataşmalarının hızlı şekilde değiştirilerek kullanılabilmesi için ataşman değiştirme sistemi olması gerekiyor.
Paletli ekskavatörlerin fazla yürütülmesi tavsiye edilmez. Mermer ocaklarında ise hiç istenmez. Çünkü oldukça sert olan zemin, yürüyüş takımının ömrünü kısaltır.
Lastikli yükleyiciler
Gerektiğinde 100 tonu bulan dev kayaları iten, 20-30 tonluk blokları kucaklayarak taşıyan lastikli yükleyiciler, kuşkusuz mermer ocaklarının en popüler makineleridir. Genellikle 30-35 ton sınıfı modeller tercih ediliyor olsa da, büyük kapasiteli ocaklarda 50 ton çalışma ağırlığındaki modeller de kullanılabiliyor.
Mermer bloklarının yerinden kaldırılarak taşınması, yüksek güç ile birlikte ideal ağırlık dağılımı gerektiriyor. Bloğu taşırken arka tekerleklerin havada olması, sınırların zorlandığını gösteriyor.
Yüksek çekiş gücü ve yüksek hidrolik güç gerektiren bu makineler için blok taşıma kapasitesi, seri hareket ve manevra kabiliyeti temel performans kriterleri olarak sayılabilir. Ağır bloklarla yüksek eğimli arazi koşullarında hareket eden lastikli yükleyicilerin aks, diferansiyel ve şanzıman gibi güç aktarma organları sürekli yük altında olduğu için dayanıklı olmalı ve uygun şekilde soğutulmalıdır.
Kaya kovası, forklift çatalı ve tek tırnak (büyük kayaları hareket ettirmek için) ataşmanlarının operatör tarafından kabinden inmeden değiştirilebilmesi için ataşman değiştirme sistemi bu makineler için olmazsa olmazdır.
Belden kırma kaya kamyonları
Zorlu şantiye yollarının dört mevsimlik çözümü olan belden kırma kaya kamyonlarının 25-30 ton taşıma kapasitesindeki modellerine mermer ocaklarında sıkça rastlanıyor. Ancak 40 tonu aşan modelleri de var.
Yüksek çekiş ve manevra kabiliyetinin arandığı bu araçlarla seri hızlanmak kadar acil durabilmek de önem taşıyor. Bu ise etkin bir frenleneme sistemini gerektiriyor.
3.Organize Sanayi Bölgesi Kamil Şerbetçi Bul. 19.Cad. No:12 GAZİANTEP
